In memoriam Hans Tulkens
Directeur van het Gevangeniswezen van 1975 tot 1985
Overleden op 16 april op 91-jarige leeftijd
Hans Tulkens was directeur van het Gevangeniswezen in de zeventiger en tachtiger jaren van de vorige eeuw. Stond Hans Tulkens nú aan het roer van het Gevangeniswezen, dan zou het Forum Levenslang zijn bestaansrecht verliezen. Immers, een humane bejegening van gestraften, precies zoals dit het Forum voor ogen staat, is datgene wat Hans nastreefde in al zijn functies. ‘Beperk detentieschade en laat gedetineerden hun straftijd ten dienste stellen aan de terugkeer in maatschappij’; dit waren niet alleen slogans, maar diepe overtuigingen die Hans via beleidsnota’s en in het aansturen van de penitentiaire inrichtingen in praktijk bracht.
Zinvolle dagbesteding van gedetineerden, leer- en werkplaatsen in frisse nieuwbouw, leefgroepen en detentiefasering getuigden van zijn visie. De iconische beleidsnota “Taak en Toekomst van het Nederlandse Gevangeniswezen”, was het sluitstuk van zijn periode aan Haagse Schedeldoekshaven. Hans bepleitte liefst korte straffen ter voorkoming van maatschappelijk ontsporing van gestraften. Alternatieven hadden de voorkeur boven insluiting en uitsluiting.
Het moet gezegd: Hans had het politieke getij mee. Toen hij aantrad was het aantal gedetineerden 3000. Het klimaat was minder guur ten aanzien van delinquent en samenleving. Maar toch: in de jaren tachtig blikte hij al ver vooruit: door hem voorziene bezuinigingen en versobering konden niet worden gerealiseerd zonder een gedegen visie en een vaste koers. Ook als penologisch adviseur, verbonden aan het Directoraat-generaal van Justitie, bleef hij zijn boodschap onverkort herhalen. En zo steunde Hans in woord en geschrift ook de doelstelling van Forum Levenslang.
Een lange rij gevangenisdirecteuren en hun anekdotes getuigen van de plezierig menselijke en positieve manier waarop hij zijn beleid uitdroeg aan degenen die penitentiaire taken dienden uit te voeren. Zonder overdrijving kan worden gezegd dat zijn directeuren en stafleden met hem wegliepen.
Hans onderscheidde zich doordat hij weinig ophad met ambtelijk-hiërarchie en zich liefst omringde met mensen die voor inhoud en kwaliteit gingen. De interne opleiding van jonge nieuwe directeuren kreeg onder Tulkens vleugels Hij benoemde vervolgens kritische, hoog opgeleide functionarissen; daarmee organiseerde hij – moedig bij Justitie – zijn eigen tegenspraak.
Door de manier waarop hij zijn positie bij Justitie vorm gaf, werd Hans gezaghebbend. Als bijzonder hoogleraar hebben RUG hebben collega’s en studenten geprofiteerd van zijn op de praktijk gestoelde en tevens stevig onderbouwde theoretische kennis, waarvan “zijn” tijdschrift Sancties en zijn artikelen zo dikwijls getuigden.
Ook internationaal heeft Hans, als medeoprichter van Penal Reform International (PRI) bewezen dat hij een hervormer was. Het PRI herdacht zijn Honorary President met warmte en respect in deze Tribute to Hans Tulkens. En oud-gevangenisdirecteur Frans Douw en Jos Verhagen, oud-directeur beleidszaken Gevangeniswezen eerden Hans met een interview over zijn wijze van leidinggeven en werken en zijn visie op detentie. Jos Verhagen stelde in 1994 een bundel samen met uitspraken van Hans waarin diens visie in diverse gedachten tot uitdrukking komt. Deze ‘Gedachtenbundel’ is hier te vinden.
Wij zullen met respect en plezier aan Hans terugdenken en wensen zijn familie sterkte toe met hun verlies.
Namens het Forum Levenslang
Jos Poelmann
