Oog voor nabestaanden en slachtoffers
Levenslang is een straf die wordt opgelegd wegens zeer ernstige delicten die zeer veel leed aan nabestaanden en slachtoffers hebben toegebracht en die een diepe indruk op de samenleving hebben achtergelaten. Oplegging van een levenslange gevangenisstraf voor dergelijke delicten kan uit een oogpunt van vergelding en maatschappijbeveiliging een passende reactie zijn.
De doelstelling van het Forum is niet tegengesteld aan de doelstelling van organisaties die de belangen van nabestaanden en slachtoffers nastreven. Beider belangen zijn echter geen communicerende vaten. In de doelstelling van het Forum is ruimte voor de erkenning van het leed van nabestaanden en slachtoffers naast de noden en de rechten van de dader en diens naasten.
Het Forum onderkent dat bij de invulling van het perspectief voor levenslanggestraften ook de belangen van slachtoffers en nabestaanden moeten worden betrokken. Het Forum heeft daarom uit zijn midden een werkgroep opgericht die zich bezighoudt met de vraag op welke wijze dit het beste zou kunnen gebeuren. Deze werkgroep heeft hiertoe onder meer contact met INTERVICT, het ‘International Victimology Institute Tilburg’. Dit instituut promoot en beoefent interdisciplinair onderzoek dat bijdraagt aan de kennis over de versterking van de positie en de ondersteuning van slachtoffers van misdrijven.
Uit onderzoek van INTERVICT blijkt dat nabestaanden en slachtoffers gebaat zijn bij een individuele bejegening tijdens het opsporingsonderzoek en de berechting. Tevens blijkt dat de hoogte van de opgelegde straf niet samenhangt met een betere verwerking van traumatische gebeurtenissen.
Uit het recente verslag van het slachtofferonderzoek in de zaak Y. (najaar 2009) blijkt dat de nabestaanden en slachtoffers niet alleen weinig begrip kunnen opbrengen voor het feit dat er al jaren verlof wordt verleend aan de dader, maar ook voor het feit dat zij niet werden verwittigd over het verlof en dat zij 27 jaar lang geen informatie, hulp en steun van de overheid hebben ontvangen en niet zijn gewezen op het bestaan van de mogelijkheid van schadevergoeding uit het schadefonds geweldsmisdrijven. Slachtoffers vinden het blijkens dat onderzoek belangrijk dat de gestrafte niet terugkeert naar de plaats waar het delict is gepleegd (NB: in dit geval was een dergelijke voorwaarde wel aan het verlof verbonden).
Het Forum onderstreept voorts het belang van de Wet versterking van de positie van het slachtoffer in het strafproces. Hierin is bepaald dat de officier van justitie zorg moet dragen voor correcte bejegening van nabestaanden en slachtoffers.
In het Forum participeren nabestaanden van slachtoffers. Het Forum staat open voor nader contact met nabestaanden van slachtoffers en is bereid tekst en uitleg te geven van zijn doelstellingen aan al die organisaties die belangen van het slachtoffer als primaire doelstelling hebben en om zijn oor bij deze organisaties te luisteren te leggen.
Anderzijds wil het Forum benadrukken dat het bieden van perspectief de veroordeelde de mogelijkheid biedt zich ervan bewust te worden dat zijn bestaan er nog toe doet voor anderen en hij dus niet volledig ‘afgeschreven’ is. Zo kan hij in staat worden gesteld verantwoordelijkheid te nemen voor zijn eigen bestaan en dat van de slachtoffers en nabestaanden en kan hij zo alsnog een positieve bijdrage leveren aan de samenleving.
Vanzelfsprekend bestaat er geen enkele verplichting voor slachtoffers om de dader bij de verwerking van hun leed te betrekken. In bijzondere gevallen kan daar echter wel behoefte aan bestaan. Voorbeelden van geslaagde resocialisatie zijn te vinden in de oude en afgesloten gratiedossiers. Zo kon ‘dokter O.’, die werd veroordeeld wegens de moord op zijn vrouw en nog eens wegens moord op een medegedetineerde op verzoek van zijn kinderen, dus de nabestaanden van het slachtoffer, het contact met hen herstellen. Na een intensieve behandeling van vele jaren kon O. zelfstandig gaan wonen en vond werk als documentalist.
In Nederland bieden diverse organisaties hulp aan slachtoffers en nabestaanden van geweldsmisdrijven. Hierbij valt te denken aan de Vereniging Humanitas en het Landelijk Steunpunt Rouw. Voorts zijn diverse lotgenotengroepen actief, zoals de Vereniging voor ouders van en vermoord kind (VOVK) en de ‘Vereniging voor veiligheid, respect en solidariteit’ (VVRS).