Wetgeving Nationaal
Wetboek van Strafrecht 1886. Dit wetboek bepaalt welke misdrijven met levenslange gevangenisstraf worden bedreigd. Artikel 77b Wetboek van Strafrecht bepaalt dat aan kinderen die ten tijde van het delict nog geen 18 jaar waren geen levenslange gevangenisstraf mag worden opgelegd.
Gratiewet 1987. Deze wet omschrijft de beide gronden voor gratieverlening (art. 2) en regelt de gratieprocedure.
De Penitentiaire Beginselenwet. Artikel 2 formuleert de beginselen voor tenuitvoerlegging, waaronder het resocialisatiebeginsel.
Regeling Tijdelijk Verlaten van de Inrichting. Artikel 20d bepaalt de voorwaarden voor re-integratieverlof.
Regeling Selectie, Plaatsing en Overplaatsing Gedetineerden. Artikel 12 bepaalt de plaatsing in het PBC ter voorbereiding van de eerste toets door het Adviescollege.
Besluit Adviescollege levenslanggestraften met nota van toelichting d.d 25 november 2016 (Besluit ACL). Dit Besluit regelt de herbeoordelingsprocedure die begint met een advies van het adviescollege na 25 jaar detentie en de ambtshalve start van een gratieprocedure 25 jaar na oplegging van de straf .
Besluit 6 juni 2017 tot wijziging van het Besluit ACL met toelichting, Stcrt 14 juni 2017 32577, in plaats van 25 jaar na oplegging zal twee jaar na uitbrening van het eerste advies ACL het ambtshalve gratievezoek worden beoordeeld.
Besluit Adviescollege levenslanggestraften (zoals op 6 juni 2017 gewijzigd, (huidige regeling, zoals geregeld op 6 juni 2017: na 25 jaar detentie eerste ACL-advies en twee jaar later de ambtshalve gratiebeoordeling).
Het Besluit ACL is sinds 13 juni 2020 van toepassing op de BES-eilanden. De hoorzittingen vinden plaats in het Europese deel van Nederland. Degene die zich buiten het Europese deel van Nederland bevindt, wordt niet in persoon maar via een beveiligde videoverbinding gehoord.
Beleidsbrief van DJI aan Vestigingsdirecteuren d.d. 11 september 2017. De brief geeft uitleg aan de praktische kant van de toepassing van het Besluit ACL.
Internationaal
United Nations, Crime Preventio and Criminal Justice Branch 1994. Dit document bevat de minimumwaarborgen voor de tenuitvoerlegging van een levensalngegevangenisstraf
Europees Verdrag tot Bescherming van de Rechten van de Mens. Artikel 3 EVRM bepaalt: ‘No one shall be subjected to torture or to inhuman or degrading treatment or punishment.’
Standpunten politieke partijen
Regeerakkoord 2017 ‘Vertrouwen in de toekomst‘, 10 oktober 2017, zie onder 1.1:
De tenuitvoerlegging van de levenslange gevangenisstraf staat onder druk. Indien zou blijken dat hieromtrent aanvullende wetgeving noodzakelijk is, zal die tot stand worden gebracht. Het waarborgen van de belangen van nabestaanden en slachtoffers is daarbij cruciaal.
Hieronder zijn de standpunten van politieke partijen verwoord zoals vervat in hun eigen partijprogramma van de verkiezingen 2017, aangevuld met hun standpunt in het Tweede Kamer debat van 8 september 2016 (Handelingen 2015/2016, nr. 109, item 8 of later bekend gemaakte standopunten). Klik voor een uitgebreider overzicht van de standpunten hier. NB: de partijen die geen uitspraken deden over de levenslange gevangenisstraf zijn hieronder niet genoemd.
VVD (Minister voor Rechtsbescherming Dekker 2018):
“levenslang moet gewoon levenslang zijn” en “als het Adviescollege nu alleen maar positief adviseert doen ze hun werk niet goed.”
Zie ook zijn antwoorden op de Kamervragen van Groothuizen (D66) d.d. 21 februari 2019.
PvDA (Recourt):
De PvDA is het eens met de invoering van een toetsing na 25 jaar. Dit zou echter moeten gaan om een rechterlijke toets en geen politieke. Ook zou er goed gekeken moeten worden naar vast te stellen objectieve criteria bij die toetsing.
PVV (Helder):
Levenslang is levenslang en dat moet zo blijven. Om gratie vragen is mogelijk en is op dit moment voldoende.
SP (van Nispen):
Het voorstel van de VVD is onvoldoende, er moet eerder worden gestart met resocialisatie. De toetsing na 25 jaar moet een rechterlijke toetsing zijn.
CDA (van Toorenburg):
Wellicht moet opnieuw gekeken worden naar de gratieregeling, de toetsing na 25 jaar heeft geen maatschappelijk draagvlak.
D66 (Swinkels):
Er moet een resocialisatietraject komen met een herbeoordeling door de rechter, niet door de politiek. Als voorbeeld wordt de penitentiaire kamer van het gerechtshof in Arnhem genoemd.
GroenLinks:
De uitvoering van de levenslange gevangenisstraf moet worden aangepast, na 20 jaar moet onderzocht worden of voorwaardelijke invrijheidsstelling mogelijk is.
SGP:
Levenslang blijft levenslang, de gratieregeling is voldoende. Alleen bij hoge uitzondering moet iemand kunnen vrijkomen.
VNL:
Levenslang blijft levenslang.
Forum voor democratie:
Geen standpunt over de tenuitvoerlegging van de levenslange gevangenisstraf, maar wel wil het forum de mogelijkheid invoeren na drie zware misdrijven een levenslange gevangenisstraf op te kunnen leggen.
