Wet- en regelgeving Nationaal
Wetboek van Strafrecht 1886. Dit wetboek bepaalt welke misdrijven met levenslange gevangenisstraf worden bedreigd. Artikel 77b Wetboek van Strafrecht bepaalt dat aan kinderen die ten tijde van het delict nog geen 18 jaar waren geen levenslange gevangenisstraf mag worden opgelegd.
Gratiewet 1987. Deze wet omschrijft de beide gronden voor gratieverlening (art. 2) en regelt de gratieprocedure.
De Penitentiaire Beginselenwet 1999. Artikel 2 formuleert de beginselen voor tenuitvoerlegging, waaronder het resocialisatiebeginsel.
Regeling Tijdelijk Verlaten van de Inrichting. Artikel 20d bepaalt de voorwaarden voor re-integratieverlof.
Regeling Selectie, Plaatsing en Overplaatsing Gedetineerden. Artikel 12 bepaalt de plaatsing in het PBC ter voorbereiding van de eerste toets door het Adviescollege.
Besluit Adviescollege levenslanggestraften met nota van toelichting d.d 25 november 2016 (Besluit ACL). Dit Besluit regelt de herbeoordelingsprocedure die begint met een advies van het adviescollege na 25 jaar detentie en de ambtshalve start van een gratieprocedure 25 jaar na oplegging van de straf .
Besluit 6 juni 2017 tot wijziging van het Besluit ACL met toelichting, Stcrt 14 juni 2017 32577, in plaats van 25 jaar na oplegging zal twee jaar na uitbrening van het eerste advies ACL het ambtshalve gratievezoek worden beoordeeld.
Besluit Adviescollege levenslanggestraften (zoals op 6 juni 2017 gewijzigd, (huidige regeling, zoals geregeld op 6 juni 2017: na 25 jaar detentie eerste ACL-advies en twee jaar later de ambtshalve gratiebeoordeling).
Indiening wetsvoorstel met maximale duur VI van 2 jaar, 1 me1 2018
Het Besluit ACL is sinds 13 juni 2020 van toepassing op de BES-eilanden. De hoorzittingen vinden plaats in het Europese deel van Nederland. Degene die zich buiten het Europese deel van Nederland bevindt, wordt niet in persoon maar via een beveiligde videoverbinding gehoord.
Besluit van de Minister voor Rechtsbescherming van 31 augustus 2020, nr. 2994315, houdende wijziging van het Besluit Adviescollege levenslanggestraften: zes leden van het Adviescollege beoordelen elke casus
Beleidsbrief van DJI aan Vestigingsdirecteuren d.d. 11 september 2017. De brief geeft uitleg aan de praktische kant van de toepassing van het Besluit ACL.
Ketenwerkproces Levenslanggestraften 2020 (vervangen door Ketenwerkproces 2023, hieronder)
Euthanasiebeleid algemeen, november 2020
Wijziging Besluit ACL per 1 juli 2023: termijn voor indienen ambtshalve gratieverzoek opgeschoven van 27 naar 28 jaar. met ingang van 1 juli 2023.
Ketenwerkproces Levenslanggestraften 2023
benoemd in het Adviescollege Levenslanggestraften mr Niek Heidanus, strafrechtadvocaat in Groningen, specialisatie TBS
Regelgeving Curaçao
Richtlijn bij tenuitvoerlegging levenslange gevangenisstraf, Landscourant van Curacao 21 april 2023. Zie hier voor een samenvatting van de regeling
Wet- en regelgeving Internationaal
United Nations, Crime Preventio and Criminal Justice Branch 1994. Dit document bevat de minimumwaarborgen voor de tenuitvoerlegging van een levenslange gevangenisstraf
Europees Verdrag tot Bescherming van de Rechten van de Mens. Artikel 3 EVRM bepaalt: ‘No one shall be subjected to torture or to inhuman or degrading treatment or punishment.’
Beleid (in historische volgorde)
Staatssecretaris van Justitie Glastra van Loon (D66) 13 februari 1975: Een levenslanggestrafte behoort uitzicht te houden op terugkeer in de samenleving
Minister Donner van Justitie 2004: ‘levenslang duurt levenslang’ en ‘dat is gewoon voor de rest van het leven’
Staatssecretaris van Justitie Albayrak (PvdA) 6 maart 2006 (RSJ-Congres De jaren tellen): “Levenslang is in beginsel levenslang; de detentie van levenslanggestraften is uiteraard niet gericht op terugkeer in de samenleving” (Trouw). “Er is geen noodzaak de straf tussentijds te toetsen” (NRC).
Minister van Justitie Hirsch Ballin (CDA) 16 oktober 2009: Van terugkeer in de samenleving is in principe geen sprake
Staatssecretaris Dijkhoff (VVD) 3 april 2016: Levenslange gevangenissstraf moet ‘Straatsburgproof’ worden
Staatssecretaris Dijkhoff (VVD) 26 september 2016: Toezicht door drie rijksinspecties voldoet aan eisen OPCAT
Staatssecretaris Dijkhoff (VVD) 8 september 2017 schrapt mogelijkheid incidenteel re-integratieverlof
Minister voor Rechtsbescherming Dekker (VVD) 21 maart 2019: Levenslangbeleid blijft ongewijzigd; geen termijnen in gratieprocedure
Minister voor Rechtsbescherming Dekker (VVD) 20 januari 2021: Minister verleent gratie maar verdedigt zijn beleid
Minister voor Rechtsbescherming Dekker (VVD) 13 april 2021 laat eventuele wijziging van het levenslang is levenslang-beleid over aan zijn opvolger
Minister voor Rechtsbescherming Dekker (VVD) 10 mei 2021: Minister verbindt voorwaarde van ‘geslaagde terugkeer’ aan gratieverlening
Minister voor Rechtsbescherming Dekker (VVD) 11 juli 2021: Minister ‘neigt’ naar een gerechtelijke herbeoordelingsprocedure
Minister voor Rechtsbescherming Weerwind (D66) 8 juni 2022: Voorstel V.I.-regeling voor levenslanggestraften
Minister voor Rechtsbescherming Weerwind (D66) 5 oktober 2022: Kamer zet licht op groen voor uitwerking plan om het herbeoordelingsmechanisme bij de rechter onder te brengen
Standpunten politieke partijen (van oud naar nieuw)
6 januari 2015 (in Trouw): Recourt (PvdA) bepleit herbeoordeling
26 november 2015: Motie PvdA, CU en D66: periodieke onafhankelijke toetsing van de levenslange gevangenisstraf
3 december 2015: Motie PvdA, CU en D66 verdwijnt in de la
21 juli 2016: Kritische vragen Kamerleden over beleidsvoornemen staatssecretaris
2 oktober 2016 Meerderheid Kamer wil een wettelijke regeling voor de tenuitvoerlegging van de levenslange gevangenisstraf
8 september 2017 Overzicht standpunten 2016 (Tweede-Kamerdebat)
Partijprogramma’s verkiezingen 2017
2017 Regeerakkoord ‘Vertrouwen in de toekomst‘ onder 1.1: “De tenuitvoerlegging van de levenslange gevangenisstraf staat onder druk. Indien zou blijken dat hieromtrent aanvullende wetgeving noodzakelijk is, zal die tot stand worden gebracht. Het waarborgen van de belangen van nabestaanden en slachtoffers is daarbij cruciaal.”
7 februari 2019 Kamerlid Groothuizen (D66) stelt vragen over gratieprocedure en over uitlatingen van de minister aan het CPT met Antwoorden
6 augustus 2020 Groothuizen (D66) stelt opnieuw vragen aan Minister Dekker over de gratieprocedure
2021 Overzicht standpunten politieke partijen in vergelijking met 2017
5 oktober 2022: Kamer zet licht op groen voor uitwerking plan om het herbeoordelingsmechanisme bij de rechter onder te brengen
oktober 2023 Verkiezingsprogramma’s 2023, vergeleken met die van 2021 en 2017
