Op 6 april jl. vond in Groningen een symposium plaats over de levenslange gevangenisstraf. De aanleiding was tweeërlei: het tienjarig bestaan van het Forum Levenslang en het afscheid van Wiene van Hattum als universitair docent van de Rijksuniversiteit Groningen wegens het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd.
Tien sprekers voerden het woord. De grote gemene deler van hun boodschap was dat het nieuwe herbeoordelingsmechanisme te weinig voorziet in activiteiten die het de levenslanggestrafte mogelijk maken om ooit terug te keren in de vrije samenleving. Twee inleiders legden andere accenten. De inleidingen zullen later dit jaar worden uitgegeven. Hieronder kunt u alvast – via de linkjes – de samenvattingen van hun bijdrage vinden.
In De Volkskrant verscheen maandag 9 april een verslag van deze dag van de hand van Wil Thijssen: ‘Juristen: we moeten de levenslange gevangenisstraf afschaffen’ gevolgd door een Voetnoot van de hand van Arnon Grunberg getiteld ‘We kunnen ons bevrijden van vergelding in het strafrecht’.
Het slot van de dag kreeg een onverwacht feestelijke tintje door uitreiking van een lintje aan Wiene van Hattum.
De samenvattingen:
Van Kalmthout, emeritus hoogleraar straf- en vreemdelingenrecht, lid RSJ en tot voor kort Nederlands lid van het CPT, sprak over de recente uitspraak de Hoge Raad in het licht van de documenten die tot stand zijn gekomen binnen de Raad van Europa. Zijn conclusie was dat een papieren regeling nog niet betekent dat voldaan wordt aan de eis van werkelijk vooruitzicht op vrijlating.
Van den Puttelaar, advocaat van de langst levenslanggestrafte, beschreef de casus van haar cliënt en de afwegingen om in zijn geval tbs te bepleiten. Zij schetste vervolgens waarom tijdens de detentie de keuze werd gemaakt hem in een tbs-kliniek te plaatsen een hoe vervolgens de overheid op zijn afspraken terugkwam. Een van haar conclusies was dat de medisch-ethische normen van de kliniek in deze kwestie betrouwbaarder waren gebleken dan de normen van de overheid.
Silvis, Procureur-Generaal bij de Hoge Raad en daarvoor enige jaren rechter in het Europees Hof tot bescherming van de Rechten van de Mens (EHRM), zette de rechtspraak van het EHRM uiteen en concludeerde dat niet gezegd kan worden dat de nieuwe herbeoordelingsregeling in strijd zou zijn met die rechtspraak.
Ten Brinke, secretaris en medeoprichter van het Forum Levenslang vertelde het sprookje van de gelukszoeker.
Hans Waldeck, oud justitieel geneeskundige en lid Commissie van Toezicht Esserheem, vertelde over een levenslang gestrafte gedetineerde die hij op zijn spreekuur kreeg en waarom dit contact de reden was dat hij contact heeft gezocht met het Forum Levenslang.
Korver, advocaat en pleitbezorger van slachtofferrechten, zette uiteen waarom slachtoffers een levenslange gevangenisstraf vragen en dat zij daarvoor heel verschillende redenen hebben. Hij pleitte ervoor het slachtoffer in het hele strafproces en de tenuitvoerlegging te betrekken, ook in het belang van de acceptatie van de verkorting van de levenslange gevangenisstraf.
Veraart, hoogleraar rechtsfilosofie aan de Vrije Universiteit Amsterdam, vergeleek de discussie over het perspectief van de levenslanggestraften met de discussie over het perspectief op menswaardig sterven. Hij waarschuwde ervoor dat de straf niet mag ontaarden in een dood op verzoek. De huidige situatie, met het gebrek aan uitdagende en prikkelende activiteiten, beschreef hij als een niemandsland.
Rijnders, psychiater bij het NIFP en sinds kort lid van het Adviescollege levenslanggestraften, vertelde over zijn ervaringen met mensen die extreem leed hebben ondergaan. Als lid van het Adviescollege wees hij op het belang van goede registratie van de resocialisatie tijdens detentie. Het werk van het college is in ontwikkeling maar Rijnders plaatste alvast een kritische kanttekening bij de regel dat een re-integratieverlof maximaal slechts één dag mag duren. Dat is volgens Rijnders onvoldoende ter voorbereiding van de terugkeer. Juist met het oog op de nabestaanden en slachtoffers moet worden voorkomen dat die terugkeer misloopt doordat zij niet maximaal is voorbereid.
Van Marle, emeritus hoogleraar forensische psychiatrie en voormalig psychiatrisch adviseur Ministerie van Justitie, bepleitte een bejegening van levenslanggestraften zoals in een tbs-kliniek, maar zonder dwang. Levenslanggestraften moeten geprikkeld worden om zich te verbeteren in plaats van hen te laten afstompen in detentie.
Van Hattum, universitair docent Rijksuniversiteit Groningen en voorzitter Forum Levenslang, schetste de in haar ogen bizarre omslag in het gratiebeleid, een beleid dat nimmer tot recidive heeft geleid en wel humaan was. Zij sprak de hoop uit dat Justitie levenslanggestraften weer als mensen van vlees en bloed zal gaan behandelen en dat het departement hen individueel meer duidelijkheid zal gaan verschaffen omtrent hun mogelijkheden tot hun re-integratie. Aan het slot van haar toespraak las Van Hattum voor uit een brief die zij had ontvangen van levenslanggestraften in Heerhugowaard.
15 april 2018
