Reactie Forum Levenslang op berichten uit Haagse bronnen over een tussentoets, zoals in de media bekend gemaakt op 1 april 2016
Op 1 april bevestigde de woordvoerder van Klaas Dijkhoff, staatssecretaris van Veiligheid en Justitie, dat de regeling van de levenslange gevangenisstraf zal worden aangepast (zie onder andere het artikel in Trouw). Er zal een moment komen waarop de tenuitvoerlegging van een levenslange gevangenisstraf opnieuw wordt beoordeeld. Deze plannen zullen de komende maanden worden uitgewerkt.
De aanleiding is volgens de bronnen dat rechters steeds minder een levenslange straf opleggen waar dat wel gewenst zou zijn. Het doel van de nieuwe regeling is dan ook om de levenslange gevangenisstraf te behouden voor die delicten en daders waarvoor deze zwaarste straf noodzakelijk is. In juni vorig jaar kondigde de staatssecretaris al aan dat hij zou onderzoeken hoe de straf voor de rechter behouden kon blijven (zie hier het desbetreffende bericht van de staatssecretaris).
Het Forum is niet tegen de levenslange gevangenisstraf als zodanig, wel tegen een levenslange gevangenisstraf zonder uitzicht op invrijheidstelling. Daarom juicht het Forum het toe als er een regeling komt die een tussentijdse toetsing mogelijk maakt.
Het Forum wordt hierin gesteund door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM).Het EHRM heeft al in 2013 kenbaar gemaakt dat oplegging van een levenslange gevangenisstraf zonder enig uitzicht op invrijheidstelling in strijd is met het verbod van een inhumane behandeling of bestraffing. Naar het oordeel van het EHRM moet feitelijk en juridisch de mogelijkheid tot invrijheidstelling bestaan. Dat betekent dat er een toetsmoment moet zijn dat ook daadwerkelijk tot invrijheidstelling leidt, tenzij er klemmende redenen zijn om de veroordeelde langer vast te houden. Dit is zeker het geval wanneer deze nog steeds een gevaar voor de samenleving vormt.
Wat het Forum betreft zou de toets moeten plaats vinden door een rechterlijk college, samengesteld uit rechters en gedragskundigen (zie het wetsvoorstel van het Forum onder ‘Publicaties’). Dit rechterlijk college zal zich in de eerste plaats moeten laten voorlichten over het recidivegevaar. Ook zal het college de belangen van nabestaanden en slachtoffers moeten meewegen waar het gaat om het opleggen van eventuele voorwaarden bij invrijheidstelling.
Om de toets te kunnen uit voeren zal de fysieke en psychische ontwikkeling van de veroordeelde vanaf het moment van oplegging van de straf moeten kunnen worden gevolgd. Zo ontstaat er een dossier dat betrouwbare informatie bevat over de veroordeelde. Die informatie kan bij de toets worden ingebracht.
Het toetsmoment zou naar het oordeel van het Forum na 20 jaar moeten plaats hebben, niet eerder dan de eventuele invrijheidstelling van iemand die tot de langst mogelijke tijdelijke gevangenisstraf wordt veroordeeld (30 jaar). In Duitsland vindt een rechterlijke toets na 15 jaar plaats en in sommige gevallen na 20 jaar, in Denemarken na 12 jaar en in België na 10 jaar.
